Η ψυχολόγος Ελευθερία Χρυσάνθου μιλά για το σχολικό εκφοβισμό

Της Μαρίας Χρίστου

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

 Συνέντευξη με τη Ελευθερία Χρυσάνθου για τον σχολικό εκφοβισμό.

• Η παρακάτω συνέντευξη γίνεται στα πλαίσια του μαθήματος ΕΣΔ329 Δημοσιογραφία στο Διαδίκτυο

• Τα αποτελέσματα όπως και οι ίδιες οι συνεντεύξεις θα αναρτηθούν στο blog: http://esitamathes.blogspot.com.cy/

-Ως ψυχολόγος ποιος νομίζεται ότι είναι ο λόγος για τον οποίο κάποια παιδιά ασκούν εκφοβισμό σε κάποια άλλα;

-Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που ένα παιδί μπορεί να αναπτύξει βίαιη συμπεριφορά. Συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν δύναμη και ισχύ μέσα από αυτό. Επίσης, μπορεί να στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν. Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους. Ένα άλλο στοιχείο που μπορεί να οδηγήσει στον εκφοβισμό είναι τα συναισθήματα ζήλιας προς τον αποδέκτη που έχουν γενικότερα σαν στόχο να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.

-Ποιες επιπτώσεις μπορεί να έχει ο σχολικός -εκφοβισμός στα θύματα και στους θύτες;

-Ο σχολικός εκφοβισμός έχει επιπτώσεις τόσο στα θύματα όσο και στους θύτες. Τα θύματα αναπτύσσουν εσωτερικευμένες διαταραχές όπως άγχος, κατάθλιψη, δυσθυμία κ.τ.λ., παρουσιάζουν σωματικά προβλήματα και αισθήματα ανασφάλειας και ανησυχίας. Έχουν συμπεριφορές απόσυρσης, παθητικοποίησης και εσωστρέφειας, χάνουν την αυτοεκτίμηση τους και γίνονται πιο επιθετικοί. Επίσης, γίνονται πιο επιρρεπείς σε άλλου είδους θυματοποίηση στο μέλλον όπως είναι η σεξουαλική παρενόχληση. Ακόμα, γίνονται καχύποπτοι και χάνουν την εμπιστοσύνη τους στους άλλους. Τέλος, παρουσιάζουν ακαδημαϊκά-σχολικά προβλήματα (αδυναμία συγκέντρωσης, εγκατάλειψη του σχολείου). Όσον αφορά στους θύτες η άπρεπη συμπεριφορά τους έχει αντίκτυπο στη σχέση τους με τους συμμαθητές τους, δηλαδή αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης και αδυναμία δημιουργίας εποικοδομητικών σχέσεων στο μέλλον. Η διατάραξη της ψυχικής υγείας του θύτη πολλές φορές συνδέεται με κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών.

-Ποιοι παράγοντες πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο, στο να γίνει ένα παιδί θύτης σχολικού εκφοβισμού;

-Στην προσπάθεια να εξηγηθεί το φαινόμενο γιατί κάποια -παιδιά γίνονται θύτες ενδοσχολικού εκφοβισμού έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες εκ των οποίων μερικές είναι αρκετά γενικευμένες όπως αυτή που θεωρεί τον εκφοβισμό ως ένα εγγενές στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και πως το να εκφοβίζουμε τους άλλους είναι κάτι εντυπωμένο στα γονίδια μας και μέσα από μια εξελικτική διαδικασία μας δίνει τη δυνατότητα να επιβιώσουμε. Άλλες πάλι ερμηνείες αποδίδουν τις τάσεις για εκφοβισμό στο περιβάλλον των παιδιών, δηλαδή στην πίεση των συνομηλίκων τους, στην ευρύτερη κοινότητα και στο περιβάλλον του σπιτιού κατά την πρώιμη παιδική ηλικία όπου επικρατεί ανεπαρκής γονεική φροντίδα και δυσλειτουργική οικογενειακή ζωή. Αρκετές φορές οι παραπάνω θεωρίες λειτουργούν συνεργατικά γι’ αυτό και είναι δύσκολο να αξιολογηθούν και να απομονωθούν ως αιτιώδεις παράγοντες.

-Ποιος πιστεύεται ότι πρέπει να είναι ο ρόλος του παρατηρητή όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο;

-Τα παιδιά-μάρτυρες τέτοιων συμπεριφορών πρέπει να υιοθετούν μια ενεργή-υποστηρικτική στάση προς το θύμα και όχι σιωπηρή στάση ανοχής γιατί το δεύτερο εκλαμβάνεται από τους θύτες ως επιβράβευση των πράξεων τους και ενισχύει τη διατήρηση και επανάληψη του φαινομένου. Να φροντίζουν πάντα να είναι οι ίδιοι ασφαλείς και εάν για διάφορους λόγους δεν είναι σε θέση να δράσουν οι ίδιοι οι μάρτυρες τότε να ζητήσουν βοήθεια από κάποια ανώτερη αρμόδια αρχή.

-Γιατί τα περισσότερα παιδιά δεν αναφέρουν το γεγονός ότι υπόκεινται σε ενδοσχολικό εκφοβισμό;

-Τα περισσότερα παιδιά δεν αναφέρουν το γεγονός ότι υπόκεινται σε ενδοσχολικό εκφοβισμό γιατί μπορεί να φοβούνται την εκδίκηση από τους θύτες. Μερικές φορές ντρέπονται γιατί θεωρούν ότι φταίνε τα ίδια. Επίσης, πιστεύουν ότι οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να τους προστατέψουν. Ακόμα δε θέλουν να ανησυχήσουν τους γονείς τους και πιστεύουν πως μπορούν να χειριστούν μόνοι τους το πρόβλημα για να μη γίνουν χειρότερα τα περιστατικά βίας.

-Υπάρχουν σημάδια με τα οποία οι γονείς μπορούν να καταλάβουν αν το παιδί τους υπόκειται σε εκφοβισμό;

-Κάποια σημάδια τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να καταλάβουν ότι το παιδί τους δέχεται εκφοβισμό είναι οι ανεξήγητες μελανιές και τα σημάδια από χτυπήματα, τα σκισμένα ρούχα μετά το σχολείο, είναι αγχωμένο, έχει ανεξήγητη επιθετική συμπεριφορά, απομονώνεται, κλείνεται στον εαυτό του, έχει εφιάλτες, νιώθει άρρωστο τα πρωινά και δε θέλει να πάει στο σχολείο, χάνει τα χρήματα του ή άλλα αντικείμενα, επιστρέφει στο σπίτι με κατεστραμμένα αντικείμενα.

 -Ποιες είναι κάποιες συμβουλές οι οποίες θα δίνατε σε άτομα τα οποία βιώνουν σχολικό εκφοβισμό;

-Τα παιδιά που βιώνουν τον σχολικό εκφοβισμό πρέπει πάντα να θυμούνται ότι πολλά παιδιά βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις και ότι δεν ευθύνονται τα ίδια για ότι τους συμβαίνει. Να μην ντρέπονται για τις πράξεις των άλλων και να είναι περήφανα για τον εαυτό τους. Να μην απομονωθούν, να δράσουν και να μοιραστούν το πρόβλημα με φίλους, γονείς και δασκάλους. Επίσης, η εκδίκηση δε θα βοηθήσει, δουλεύουμε με τον εαυτό μας και δεν επαναλαμβάνουμε κάτι που μας έκαναν και μας έχει ενοχλήσει.

-Πώς αντιμετωπίζεται ο σχολικός εκφοβισμός από μέρους των γονιών, ποιες είναι κάποιες συμβουλές οι οποίες θα δίνατε;

Ο ρόλος των γονιών του θύματος είναι καθοριστικής σημασίας και οφείλουν να αναπτύξουν μια ζεστή σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί για να μπορούν να επικοινωνουν μαζί του. Να τονίσουν ότι καλά έκανε το παιδί που τους εμπιστεύτηκε κάποιο περιστατικό και να προσπαθήσουν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση του. Να μην υποτιμήσουν τις συνέπειες που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός προς το παιδί και σε περίπτωση που υποψιαστούν εκφοβισμό πρέπει να επικοινωνούν άμεσα με το σχολείο. Να προσπαθήσουν να διαβεβαιώσουν το παιδί τους πως δεν είναι αυτό υπεύθυνο για τη βίαιη συμπεριφορά κάποιου άλλου απέναντι του. Να παροτρύνουν το παιδί να μην εκδικηθεί το θύμα αλλά να το αντιμετωπίσει φωνάζοντας δυνατά «άσε με ήσυχο» ή ζητώντας τη βοήθεια του δασκάλου. Επίσης, να το ενθαρρύνουν να αποκτήσει φίλους που ενδιαφέρονται γι’ αυτό.

-Ποιες συμβουλές θα δίνατε σε γονείς των οποίων τα παιδιά τους είναι θύτες σχολικού εκφοβισμού;

-Οι γονείς των παιδιών-θυτών πρέπει να παρατηρήσουν και να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους απέναντι στο παιδί και γενικότερα τις ενδοοικογενειακές τους σχέσεις. Να μην ενισχύουν οι ίδιοι και να μην ανέχονται οποιαδήποτε μορφή εκφοβισμού. Να τοποθετήσουν στο παιδί σαφή όρια και κανόνες. Να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των θετικών κλήσεων και ενδιαφερόντων του μαθητή και να παροτρύνουν τη διοχέτευση ενέργειας στον αθλητισμό. Επίσης, θα μπορούσαν να ζητήσουν την αλλαγή τμήματος ή και σχολείου στο παιδί.

-Τι πιστεύεται εσείς ως ψυχολόγος ότι χρειάζεται να γίνει έτσι ώστε να μειωθεί το φαινόμενο αυτό;

-Στην περίπτωση της μείωσης και αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού η πρόληψη και η παρέμβαση είναι αλληλένδετες και πρέπει να γίνονται σε ολιστικό επίπεδο. Δηλαδή, να συμπεριλαμβάνουν την οικογένεια, τα παιδιά, το σχολείο και την κοινότητα. Στόχος των παρεμβάσεων δεν πρέπει να είναι μόνο τα παιδιά-θύματα αλλά και τα παιδιά-θύτες. Το σχολείο να κινητοποιηθεί απέναντι στα παιδιά με ακαδημαική, κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη στοχεύοντας στην αλλαγή κλίματος του σχολείου ώστε να μην αναπαράγει τη βία.